Emma Talbot – Anders kan ook

Zijn we ons bewust van het leven dat we leiden en de situatie waarin we ons bevinden? ‘Sirenen uit de diepte’ titelt haar tentoonstelling in GEM. Al gebruikt Emma Talbot (°1969, England) geen hard geluid om ons te waarschuwen, maar brengt ze ons in een toestand van rust en kalmte. Met het geluidswerk ‘Early song’ (2018) baseert ze zich op het oudste genoteerde muziekstuk, gecomponeerd door de Hurrieten rond de 14e eeuw voor Christus. We horen een aangename kabbelende melodie, ondersteund door een ruisende wind die ons meevoert naar een plek in onszelf die de dagelijkse dingen overstijgt. Het creëert een gepaste sfeer om haar intense installatie van tekeningen, teksten en sculpturen te bekijken. Talbot brengt ons naar het hier en nu. “Are you awake, are you still dreaming”, schrijft ze. Leven we bewust of zijn we zoals slaapwandelaars, verdoofd en dolend op zoek naar de weg? ‘21st sleepwalk’ (2018) toont ons een stad die fungeert als metafoor voor voortdurende vernieuwing en verandering. We zien hijskranen met tekstkaders. Zijn er nog zekerheden, wat is onze houvast? Talbot schildert klimmende en vallende mensen. We voelen de drang om steeds beter te presteren. De lat ligt hoog. We eisen het onmogelijke van elkaar. Wie houdt het vol of vindt een haalbaar pad? Het is een gevecht waarbij veel mensen diep vallen. Terug opklimmen is niet iedereen gegeven en de wonden helen traag. Talbot schrijft: “What are you reaching for? Something that sits just beyond you that moves as you move unattainable illusion.” “Do you have a sense of future or are you in total free fall?” Ook haar bezorgdheid over onze toekomst en het klimaat komen aan bod. Wat is onze persoonlijke invloed op wereldwijde machtsstructuren? We lezen: “What if we re-oriented our positions made a dream instead of a nightmare? Do you keep thinking there must be another way? Don’t you keep asking what it would be like if power was put to different uses?”

Woord en beeld gaan hand in hand. Het zijn allebei dragers voor haar gedachten, ideeën en vragen. Dat zorgt voor een druk geheel, maar de rustgevende klanken op de achtergrond nodigen uit om tijd te nemen. Haar schilderijen tonen veel organische vormen, zoals krullen, kolken, stralen en bloemmotieven. Daarbinnen voorziet ze kaders voor teksten maar evengoed om verhalende taferelen in te schilderen. Alles gebeurt met een fijn penseel in soepele lijnen en felle kleuren. Figuren nemen ook een centrale rol in haar werk. Ze tonen zich sierlijk en beweeglijk en verwijzen naar de mens in de huidige samenleving. Talbot schildert ze zonder gezicht om te benadrukken dat het om een innerlijk idee van zichzelf gaat. Daarnaast biedt ze ons de mogelijkheid om ons met de personages te identificeren.

Dertien jaar geleden werd Talbot weduwe. Haar wereld stortte in ze ervoer een leegte. Ze voelde zich geen kunstenaar meer, wat haar de vrijheid gaf om te maken wat ze wilde. Daardoor kwam ze dichter bij haar gedachten en ervaringen. Haar tekeningen en installaties zijn een ontdekkingsreis door ons innerlijke leven. Vertrekkend van persoonlijke ervaringen, komt ze tot universele gevoelens die onze tijdsgeest bepalen. In onze samenleving krijgen vluchtige en virtuele situaties vaak de bovenhand met de nadruk op uiterlijk vertoon. Vervreemden we stilaan van onze gevoelens? Overschrijden we daardoor zo gemakkelijk onze grenzen? We zijn veelal de binding met onszelf, maar ook met onze voorouders en onze omgeving verloren. “…Listen to the body of the world gasping in horror”, schrijft Talbot. We schenken steeds meer aandacht aan onszelf als individu, maar vergeten dat we deel uitmaken van een groter geheel. Wat herinneren we ons nog van onze geboorte? Waarom zijn we hier? Wanneer sterven we? Niemand kan er een sluitend antwoord op geven, toch delen we deze ervaringen. In een maatschappij waar zo veel belang naar materialisme gaat, heeft Talbot net oog voor gedachten, gesprekken, handelingen en geloof omdat die geen fysieke aanwezigheid hebben. Ze dragen een tijdelijkheid in zich, maar we geven ze door van generatie op generatie. Dat betekent voor Talbot dat tijdelijkheid iets is wat niet verloren gaat, ook al zien we het niet meer. Niets heeft een permanent bestaan, alles is vergankelijk en veranderlijk. Ze doet ons stilstaan bij geboorte, leven en dood als een onderdeel van ons leven. In plaats van in verdriet en in angst te leven over het verleden en de toekomst, legt Talbot zich in haar werk toe op het huidige moment en de levensfase waarin ze zich bevindt.

Talbot kiest voor lichte materialen om op te schilderen. Dat sluit aan bij de tijdelijkheid van het leven waaruit ze haar inspiratie put. ‘21st sleepwalk’ bestaat uit een rail die los van een muur in de ruimte hangt, waar stroken beschilderde zijden stof als een geheel naast elkaar hangen. ‘Sounders of the depths’ (2019), een reeks van schilderijen en teksten op katoenpapier hangt op tussen staaldraden. Talbot benadrukt hiermee het opborrelen van losse gedachten die verbondenheid krijgen. Naast geboorte, leven en dood schenkt ze hier aandacht aan toenemende natuurkrachten: verwoestend water, vulkaanuitbarstingen, felle zon en huilende wind. “Are we mute inert spellbound stone eyed observers watching without understanding?”, is één van haar sprekende teksten.

Het boeiende aan de opstelling in GEM is dat we niet meteen zicht krijgen op al haar werk. Plots zien we een reusachtige stoffen sculptuur getiteld ‘How is (your own) death so inconceivable?’ (2019), die herinnert aan een oermoeder met een koperkleurig hoofd en lang grijs haar. Haar mantel is aan de binnen- en buitenkant kleurrijk beschilderd. Talbot verbeeldt mensen die in contact komen met de dood of iemand moeten loslaten. De mantel fungeert als een tent waarbinnen een stervende op een steen ligt. Haar werk verbeeldt knap hoe ze haar individuele rouwproces opentrekt naar iets universeels. Niet alleen de dood van onszelf of een geliefde maar ook de bedreiging van de mensheid en onze planeet betrekt Talbot in haar werk. Ze is kritisch en houdt de vinger aan de pols. Haar werk is fascinerend en verontrustend tegelijkertijd, net als de leegte waar we al eeuwenlang mee worstelen. Talbot doet ons stil worden, maakt ons wakker en geeft ons toegang tot een verloren deel in onszelf. Mogelijkheden liggen voor het grijpen. Blijven we wakker en wagen we een kans of trekken we de dekens over ons hoofd en dommelen we weer rustig in?

Emma Talbot met ‘Sirenen uit de diepte’ is te zien tot en met 16 februari 2020 in GEM, Stadhouderslaan 43 in Den Haag. Open van di – zo van 11-17u.