Terug naar de essentie

Na een tijd ontwikkel je als kunstenaar bepaalde werkwijzen en voorkeuren. Ook als kijker associëren we kunstwerken met bepaalde zaken en geven we er interpretaties aan. Het gaat een eigen leven leiden, maar hoe dicht ligt het uiteindelijk nog bij de essentie waar het bij de kunstenaar om gaat? De schilderijen van Nick Andrews (°1979) krijgen vaak de associatie met feesten, vrouwen, entertainment en opvallend kleurgebruik. Zijn onderwerpen bieden een aanleiding om te schilderen en de thema’s en titels in zijn oeuvre zijn pas achteraf gekozen. Andrews ontleedt zijn manier van schilderen en onderzoekt waar zijn werk wezenlijk om gaat. ‘Tales’ staat voor herinneringen, verhalen en associaties met vroeger werk en ‘Rituals’ voor de manieren en handelingen die hij gebruikt. “Waar ben ik mee bezig”, vraagt Andrews zich af. “Aan de hand van mijn kennis, technieken en gebruikte materialen bekijk ik mijn eigen praktijk. Wat maakt werken goed, welke zaken keren terug?”

Als figuratieve schilder vertaalt hij een driedimensionale werkelijkheid naar een tweedimensionaal vlak door een ordening van kleuren, lijnen en vlakken. Elke afbeelding is het resultaat van een reeks keuzes van de kunstenaar. Andrews analyseert beslissingen die hij maakt voor, tijdens en na het realiseren van een werk.

Andrews begint met de keuze van het onderwerp en materiaal. Hoe komt de figuratie bij hem tot stand? Aan de hand van notities met inkt op chinees papier en aquarelschilderijen stelt hij vast dat enkele aspecten terugkeren. De S-vorm leidt tot een vrouwelijk lichaam of een gordijn, wat beiden erg klassieke motieven zijn in de schilderkunst. Een gordijn verwijst net zoals in het theater naar de overgang tussen de afgebeelde wereld van de kunstenaar en de realiteit. Hier suggereert hij al dat een schilderij slechts een representatie is van de werkelijkheid. Met ‘Teatro del Mundo’ toont Andrews een reeks van acht gouaches waarbij hij een vrouw binnen een decor plaatst. De reeks ‘Medea’ toont ons variaties op een vrouwelijke figuur. Hij werkt met verf en geplette houtskool op papier en vertrekt steeds vanuit de S-vorm. Het leidt tot diverse resultaten, zoals een romantische, serieuze, schurkachtige of uitbundige vrouw door variaties in kleuren en penseelstreken. De vrouw krijgt eerder toevallig een hoed, die ontstaat uit een horizontale lijn die compositorisch het vlak verdeelt. Hoewel hij daardoor vaststelt dat hij daarom vaak een hoed schildert. Op het hoofd van de vrouwen varieert die van feesthoed tot hondenkop. “Alles kan iets worden. Het ligt eraan welk element je eruit licht”, aldus Andrews. In ‘Medea I’ werkt hij die vrouw met het hondenhoofd uit op een groot schilderij. Wat op papier schetsmatig en toevallig vorm krijgt, schildert hij op doek naar een gezochte figuratie. ‘Mon Légionnaire’ toont ons ook een uitgewerkt schilderij op doek van een dansende vrouw met een hoed. De man die toekijkt werkt knap als contrast binnen de compositie die verder een decor oproept. Die man is een alter ego van Andrews en is ook een terugkerend element in zijn oeuvre. Hij schildert hem vaak gezien vanop de rug.

Andrews experimenteert met diverse materialen en media. Hij werkt met inkt en verf op chinees papier, wat hij achteraf maroufleert op ruw of geprepareerd linnen. Hij gebruikt ook doek en keramiek als drager van zijn werk. Bijzonder aan keramiek is dat het resultaat op zich laat wachten en pas na het bakproces zichtbaar is. In zijn etsen zien we dat hij een foutieve afdruk beschildert en terug een plaats geeft in een reeks met andere afdrukken. Het ene voedt hier het andere. “Ik spreek niet graag over voorstudie”, zegt hij. “De technieken en gebruikte media lopen door elkaar en horen bij het proces waarbij ik mijn werk tracht te ontleden.” De diversiteit geeft inzicht in het onderzoek dat de kunstenaar nodig heeft om zijn oeuvre richting te geven. Hij toont ons verschillende stadia waarin zijn werk ontstaat. Van schetsmatige beelden tot schilderijen die bestaan uit vele lagen verf. “Welke laag laat ik zien, hoe ver werk ik aan iets door en wanneer besluit ik om het zo te laten? Als het schilderij al toont wat ik wil, wordt het dan nog beter met meer lagen?” Andrews denkt na over de mate waarin hij zijn schilderij afwerkt. ‘Forthcoming’ in rode en oranje tinten en ‘Elegy’ in blauwe en paarse tinten zijn twee reusachtige schilderijen op ongeprepareerd doek. Hij bewerkte het doek met een spons en een emmer acrylverf met caseïne om de verf beter te doen binden. De spons geeft hem weinig controle waardoor hij schildert vanuit de beweging en de verf. De compositie en figuratie bieden zich aan en suggereren een ruimtelijkheid met de aanwezigheid van veel mensen, maar het blijft abstract. De grootte, kleur en beweging stralen levendigheid uit. Het zou om een opzet van een schilderij kunnen gaan, omdat de verf transparant is aangebracht, maar Andrews toont het als resultaat.

In ‘Tales & Rituals’ schildert hij vaak uit zijn herinnering en via herkenning. De figuratie ontstaat vanuit handelingen, techniek en materiaal, waardoor de schilderkundige kwaliteiten de bovenhand nemen. “De meeste werken die ik hier toon, zijn geschilderd zonder dat ik vooraf een visueel beeld had. De figuratie ontstond doordat ik ze tegenkwam in de verf. Dan had ik de keuze om ze eruit te halen of ze suggestief te laten.” Hij vertrekt van kleuren en vlakken en werkt graag in reeksen. Hij zet kleurvlakken vanuit een bepaald ritme, wat tot eenzelfde beeld kan leiden. Toch levert het steeds een ander resultaat op doordat ze nooit hetzelfde zijn aangezet in beweging en kleurintensiteit.

Soms vertrekt hij nog van een beeld uit zijn archief. Zo baseert hij zich voor ‘Trapeze’ op een werk van Piero della Francesca en schildert op hout. De textuur schemert mooi door in het werk. Ondanks het houvast van het bestaande beeld, valt ook hier op hoe het beeld ontstaat door een uitgesproken vlakverdeling en kleurgebruik. Andrews suggereert een gezicht met slechts een paar lijnen en de hand krijgt knap vorm uit een grimmige verfvlek. Zijn kleurgebruik is helder en ingenieus ingezet voor de weergave van licht en schaduw, onder meer voor de treden van de trap.

Wanneer is een werk klaar en aan welke eisen moet het voldoen om het aan een publiek te tonen? Waarom houden meer mensen van bepaalde werken? Andrews toont veel werken maar het gaat om een beperkte, niet voor de hand liggende selectie. We zien schilderijen in verschillende afwerkingsstadia. Zo zijn er werken die anders misschien de tentoonstelling niet halen, jaren in het atelier blijven staan of eerder in een schetsboek blijven. De kunstenaar stelt zich kwetsbaar op. Een muur met een reeks schilderijtjes van vrouwen vat de tentoonstelling krachtig samen. Andrews stelt vast dat de schilderkundige beweging die hij maakt om gordijnen en decors vorm te geven, overeenstemt met die waarbij hij opengesperde benen van een vrouw schildert. Vanuit dat gebaar schildert hij de vrouwen. Experimenten en toevalligheden leiden tot bijzondere resultaten. Een vlek in het midden van een schilderijtje vormt een vrouwenlichaam, een andere vrouw ontstaat net door een uitsparing in de verf. Hij creëert figuratie door zaken met elkaar te verbinden. Elders fungeert een stuk loshangend, gemaroufleerd papier als kledingstuk van een vrouw.  Hij neemt de vrijheid om experimenten of mislukkingen te tonen die onverwachts iets opleveren. Het werkt goed doordat hij zo veel van deze werkjes samen combineert.

Andrews bevraagt met zijn oeuvre ook het medium schilderkunst. De inkijk in zijn proces, toont ons de manier waarop schilderijen als representatie van de werkelijkheid aan ons verschijnen en hoe we ze bekijken. Daarnaast laat Andrews evidenties om zijn werk te realiseren los en brengt ons naar het wezenlijke waar het in zijn werk om gaat. Het plezier en de liefde voor de handeling om te tekenen en schilderen staat centraal. Dat werkt aanstekelijk.

‘Tales & Rituals’ tot 3 november in Galerie De Zwarte Panter, Hoogstraat 70-72-74, 2000 Antwerpen. Open van do – zo van 13.30 tot 18u en op afspraak.

Link: www.dezwartepanter.com