Simon Senn – Trespassages
De aanslag in Nice en de militaire coup in Turkije verdeelt mensen in drie groepen: mensen die er alles van willen weten, mensen die er alles van willen vinden en mensen die beiden niet willen. Bij de laatste categorie hoor ik.
Sinds 9/11 en de bombardementen in Baghdad in 2003, besloot ik mezelf te wapenen door niet meer naar ‘het nieuws’ te kijken. Ik was geschokt door de beelden van stuk geschoten lichamen, huilende kinderen en met bloed besmeurde slachtoffers die met loeiende sirenes of met stille trom werden afgevoerd.
Laf? Jazeker, ik ben er een van het aller lafste soort.
Zaterdag 16 juli 2016 was een andere dag. Tijdens de Tour de France, werden nieuwsuitzendingen ingelast vanwege de coup in Turkije. Gele trui drager Chris Froome gaf een indringend verslag van de Franse boulevard waar hij een appartement had en ik las een emotionele column van Thijs Zonneveld over het grote leed van Nice dat besloten lag in een doodstil kinderlijfje. En het trof me als een mokerslag. Op 16 juli zocht ik de naam op van een oud-mentorleerling die in de MH17 zat. Haar avonturen op social media kan ik niet meer volgen, wat ik met menig ander oud-leerling nog wel kan. De aanslag in Nice en de “Turkse” coup vertegenwoordigden veel menselijk leed. Het niet-ver-van-mijn-bed gevoel wordt versterkt. En tegelijkertijd ook mijn hypocrisie; is een aanslag in Frankrijk of België aangrijpender dan aanslagen in Afghanistan, Syrië of China? Ik merkte dat ik behoefte had aan kunst die mijn gedachtes en emoties deelde.
De Zwitserse kunstenaar Simon Senn, wiens kunstwerken en reflecties op actuele maatschappelijke vraagstukken worden tentoongesteld in de expositie Trespassages in NEST, bleek een reddingsboei.
Simon Senn, Grégoire. 2007
Trespassages betreedt en overtreedt grenzen: geografische, culturele, sociale en grenzen van fatsoen. In de video’s Niklas en Grégoire worden zij door Senn geconfronteerd met de camera van Senn. Senn kent geen genade voor Grégoire: zijn drugsgebruik en de moeizame relatie met zijn vader worden door Senn worden bevraagd voor de camera. De jongeman wil niet meer en vlucht, maar blijft bestookt worden. In Purlieus Tales confronteert Senn jongeren uit Parijse Banlieus met opmerkingen en beschuldigingen die op internet gemaakt worden over de jeugd in die buurt. Luiheid, criminaliteit, drugsgebruik, niets wordt geschuwd. Senn is eigenlijk heel transparant over de vooroordelen door vragen erover te stellen aan de lijdend voorwerpen. De manier waarop echter, doet je juist verlangen naar de anonimiteit van het internet.
Simon Senn, Parlieus Tales. Bron: Simon Senn. 2010-2011
De suggestieve, “in your face” rol die Senn in de video’s heeft, lijkt minder te worden in zijn meest recente werken. In Meadowlands Zone 1 fulmineert een boze inwoner van Township Soweto in de eerste 20 seconden over de regering en de zooi waarin de regering de Zuid-Afrikanen heeft gelaten na WK 2010. De met zwerfafval bezaaide ‘straten’, de tweedehands ogende kleding en de donkere man die dreigend in de camera kijkt. Het plaatje klopt, dit is journaal waardig.
Simon Senn, Meadowlands Zone 1. 2010
De rol van de kunstenaar,achter de camera, blijkt echter veel groter. De kunstenaar is een manipulator en deze video blijkt net zo complex als het medialandschap waarin wij kijkers ons begeven en wiens ‘verslagen’ de basis vormen voor onze mening. De gevaarlijke Zuid-Afrikaan blijkt onderdeel uit te maken van een spel dat Senn had opgezet. Zes mannen, die zich vrijwillig konden opgeven (zoals later blijkt in de video), moesten zo “intense and sensational” mogelijk een betoog houden over hun bestaan in Soweto. De winnaar kreeg 200 Rand (circa 12 euro).
Simon Senn, Meadowlands Zone 1. 2010
Geen van de participanten lijkt bezwaar te hebben tegen deze vorm van exploitatie. De uiteindelijk winnaar blijkt helemaal niet zo verongelijkt of ongelukkig als dat hij in het fragment doet voorkomen. De kunstenaar manipuleert ons, de deelnemers manipuleren zichzelf (wat iedereen doet voor een camera volgens Senn) en het meest machtige medium, de camera, manipuleert de werkelijkheid.
In Moria, 2016 stelt Senn het vluchtelingenvraagstuk aan de kaak. Hij reisde af naar het vluchtelingenkamp Moria op Lesbos. De vluchtelingen wachten op een verplichte terugkeer naar Turkije en zij worden, letterlijk en figuurlijk, afgeschermd van de wereld. Senn deed een camera om zijn nek en probeerde de situatie daar te filmen, wat bemoeilijkt wordt door ‘autoriteiten’. In de video is te horen hoe Senn een bewoner van het kamp overtuigt om binnen het kamp papier en stiften te distribueren en vluchtelingen over te halen om tekeningen te maken. Zowel de vluchteling, de kunstenaar als de kijker is op zijn hoede; het is een hachelijke situatie die onveilig voelt.
Als Senn filmt, raak je enerzijds vertrouwd met de binnenkant van zijn vest waardoor je als kijker je ogen kunt sluiten voor de ‘werkelijkheid’, maar je wil je er ook uit bevrijden, want je hoort alles maar ziet niets. De vluchteling registreert met een smartphone van Senn zijn tocht door het kamp. “Just draw anything you like”, zegt de vluchteling in een van de tentjes waarin een vader, een moeder en twee kinderen tijd doorbrengen en het interieur gevormd wordt door twee luchtbedjes, een hoop stof en wat kledingstukken.
Tekeningen Moria, 2016
Tekeningen Moria, 2016
Tekeningen Moria, 2016
De uiteindelijke tekeningen zijn ingelijst en tentoongesteld in NEST. De volledige opbrengst van de verkoop van de tekeningen gaat naar UNHCR, de hulporganisatie van de Verenigde Naties die zich inzet voor de rechten en het welzijn van vluchtelingen. Elke tekening is te koop voor 90 euro, is deze verkocht dan wordt deze vervangen voor een gele kopie die te koop is voor 40 euro, daarna volgt een groene voor 30 euro, een oranje voor 20 euro en een roze versie die niet te koop is. Als het werk roze kleurt, toont het hoe begaan het publiek is met hun lot.
Simon Senn, Just Let Go. – Ongoing –
Senn reageert bijna altijd op het nieuws; zo ook op de Griekse protesten tegen de bezuinigingen, waarna hij naar Athene reisde. In Athene verspreidde hij flyers waarin de bewoners een podium werd aangeboden voor hun kwaadheid. In NEST is een grote video te zien waarin de kwaadheid van de deelnemers wordt gebotvierd op een grote betonnen wand waardoor hun woede een monumentale waarde krijgt. Ook in NEST liggen, voor de groot geprojecteerde video, flyers voor het grijpen waarin je wordt opgeroepen om, als je de behoefte voelt, deel te nemen aan JUST LET GO. De sterke, participatieve kunst van Simon Senn laat zelfs deze lafaard niet ongemoeid. De werkelijkheid… laat ik me er maar voor opgeven.
Simon Senn’s Trespassages is nog tot en met 31 juli 2016 in NEST te zien.