Montage of Heck: De Kurt Cobain Rollercoaster
Op donderdag 23 april beleefde Montage of Heck (trailer hier), de langverwachte documentaire over het leven en werk van de leadzanger Kurt Cobain van Nirvana zijn première in Nederland. Langverwacht omdat de regisseur Brett Morgan, bekend van The Kid Stays in the Picture (2002), Chicago 10 (2007) en Crossfire Hurricane (documentaire over Rolling Stones, 2012), al in 2007 met Courtney Love besloot om een documentaire over Kurt Cobain te maken. De enige dochter van Kurt Cobain en Courtney Love, Frances Bean Cobain, was een van de producers van de rockumentary.
Toen Morgan de sleutel kreeg van de opslag en voor het eerst door alle dagboeken, losse blaadjes, kunstwerken, tapes en homevideo’s van Cobain ging, omschreef hij dit als het gevoel dat Indiana Jones moest hebben bij het betreden van de Lost Ark. Hij raakte betoverd door het ontdekken van nieuwe liedjes en Cobains mixed tapes horen – een bizarre mix van Beatles, punk, reclames, nieuwsflitsen, vervormde stemmen in de jaren 70 – en zien hoe een 3-jarige Cobain een felgekleurd gitaartje hanteert en met zusje Kim Cobain vader-moeder speelt in de schuur.
Voor de fans, zoals ik, zijn deze flarden al meer dan de moeite waard om een ticket te kopen voor een van de extra voorstellingen. Maar wat deze documentaire echt bijzonder maakt is de handelswijze en beeldtaal die Morgan heeft gehanteerd, waardoor ook kijkers die niets met Nirvana hebben, worden betoverd. Saillant detail is dat Brett Morgan, hoewel een generatiegenoot van Cobain, zelf geen fan was. Alles dat over Cobain bekend was, schoof hij terzijde, want het beeld dat door de media is geschetst (Cobain haatte interviews) is minder waarachtig dan het verhaal dat uit zijn kunst voortkomt.
Toen Morgan alle 108 cassettes van Cobain beluisterde, voelde hij zich in een wereld gezogen die hij moest openbaren aan het publiek. Niet door een standaard “talking heads rockumentary” (stukje optreden, pratend hoofd, homevideo backstage) te maken, maar een intieme weergave van innerlijke wereld van Cobain te presenteren in de stijl die paste bij de beeldtaal die Cobain hanteerde in kunst. “Truth is not singular – we have different ways of seeing things. Truth exists in fiction and truth exists in non-fiction”, aldus Morgan. De regisseur had het script in 3 uur geschreven. De thema’s familie, muziek, drugs en innerlijke demonen waren gauw uitgewerkt. Maar hij liep tegen een probleem aan; die cassettes vormden een schat aan nieuwe informatie en een intiem kijkje in de hersenpan van Cobain, maar er was geen beeld. Je kunt moeilijk 8 minuten lang het publiek naar een zwart scherm laten staren. Morgan ging op zoek naar een animator. De animatoren in Amerika waren te strak, te gelikt. Via het blad Variety vondt Morgan de Nederlandse animator Hisko Hulsing.
Schrijver, animator en regisseur Hisko Hulsing (1971) studeerde aan de Kunstacademie van Rotterdam. Zijn animatiefilm ‘Junkyard’ (2012) won de Grand Prize in Ottawa, kreeg een gouden Kalf-nominatie en was in de categorie “Best Animated Short” de Nederlandse inzending voor de Oscars van 2013. Voor animatiedocumentaire ‘Last Hijack’ (2014) maakte hij meer dan honderd olieverfschilderijen voor de achtergrondbeelden. Deze film kreeg in april 2015 een Digital Emmy Award. Hulsing kreeg enkele geluidscollages en een verhaal, dat Cobain insprak over zijn eerste zelfmoordpoging op 15-jarige leeftijd, te horen. Op basis hiervan heeft hij Kurt Cobain gemodelleerd, maar zonder een cartoonversie van hem te willen maken. Het moest meer Kurt uitstralen dan echt op Kurt lijken, zodat kijkers in het verhaal werden gezogen.
Naast de animaties die de belevenis van Cobains tienerjaren in beeldend opzicht verrijken, werden de tekeningen en schilderijen die Cobain maakte ook geanimeerd, met als gevolg dat dagboekfragmenten veranderen in magische bladzijdes haaien, fantasiewezens, mensen, marionetten en allerlei vormen die direct uit Cobains hoofd werden opgetekend of ingekrast. In sneltreinvaart komen deze fragmenten voorbij; waarmee de (waan)zin van Cobains gedachten als een achtbaan door je hersenpan heen schieten. De spanning van het omhoog takelen, de angst voor de grote val, de looping die je wereld op zijn kop zet en de onverwachte kurkentrekker die je zweept door allerlei emoties. Alles zit in deze documentaire. Het is intens.
Dit intieme portret doet je toch de vraag stellen: Zou Kurt Cobain dit zo gewild hebben? Morgan antwoordt hierop dat Cobain stelt dat zijn werk bedoeld is om hem te leren kennen, te doorgronden. “This is who I am, get to know me”, hoor je Cobain zeggen vlak nadat hij uit het ziekenhuis werd ontslagen vanwege zijn tweede zelfmoordpoging (waardoor hij in een coma raakte, later uit ontwaakte en het album In Utero schreef). Zijn weduwe Courtney Love, die al ruim 25 jaar met het imago van de bitch die Cobain aan de heroïne kreeg en zijn leven en werk ruïneerde rondloopt, wist dat Morgan hem zou kunnen doorgronden en stelde alles beschikbaar zonder eisen vooraf, ook al zijn er pijnlijke videofragmenten te zien waarin Cobain en Courney high van de heroïne met dochtertje Frances ronddansen.
Morgan concludeert in een kort interview na de end-credits: “Intimacy comes from the art, it’s from getting into his head, not from seeing him nodding off from the heroine. […] He would acknowledge that the myth about rock n roll is dangerous – in that scenario heroine is chic -, it’s a not judgmental film, it allows you to draw your own conclusions. Everyone is entitled to their opinions, but the only opinion that matters is from Frances and she wants to show her father like this”. Een bijzonder statement van een dochter die op deze manier haar vader leert kennen, en de kijkers met haar.
Montage of Heck draait nog tot en met 4 mei in Pathe Scheveningen.