#Slowread: 1.3 miljard dollar na 2 weken kunst veilen

De grootste twee veilinghuizen Christie’s en Sotheby’s hebben bij hun voorjaarsveilingen in New York in nog geen twee weken meer dan 1,3 miljard dollar (ruim een miljard euro) omgezet. Christie’s meldde voor de kunstverkoop een opbrengst van 616 miljoen dollar. Bij Sotheby’s was dat zelfs 704 miljoen.

In dit fragment is te zien hoe Orange, Red, Yellow van Mark Rothko in Christie’s wordt verkocht voor maar liefst 86.3 miljoen dollar. Wat mij verbijstert is niet alleen het startbedrag van 24 miljoen, maar de snelheid waarmee wordt gestoten naar het ruim drievoudige. Anonieme figuren aan een telefoon steken hun hand op alsof ze aan de beurt zijn in een bakkerij. De veilingmeester bespeelt hen meesterlijk door de onderlinge concurrentie op te stoken en te onderstrepen hoe bijzonder het is om dit werk in jouw privécollectie te hebben. Zo’n veiling werkt adrenaline verhogend: het tempo en de druk zijn immens. Eenmaal in de pocket moet je toch 86 miljoen betalen, of niet?

Mark Rothko / Orange, Red, Yellow. Opbrengst 86.3 miljoen dollar

In 2008 bracht een collectie van hedendaagse kunst van Britse kunstenaar Damien Hirst maar liefst 140 miljoen dollar op. Filmmaker en kunstrecensent Ben Lewis deed naar aanleiding van deze veiling onderzoek naar de internationale kunstmarkt in “The great contemporary Art Bubble”. Hij kwam tot de ontdekking dat kunst een koopwaar was geworden; een speeltje van de nouveau riche, galeriehouders en particuliere eigenaren die groot belang hebben bij hoge opbrengsten van hun bezit. De kunstenaar is een lijdend voorwerp. Tijdens interviews blijkt ook dat veilinghuizen achter de schermen kopers de helft, of meer, van het aankoopbedrag lenen zodat er recordbedragen voor een Rothko, Bacon of Hirst neergeteld kan worden. Wij worden met zijn allen in het ootje genomen en gaan (bijna) geloven dat een werk zoveel miljoenen dollar waard is.

The great contemporary Art Bubble

Lewis stelt dat  de financiële crisis echt door alle geledingen heen sijpelt en dat de kunstzeepbel, net zoals de huizenmarkt waar luchtkastelen ook aan het instorten zijn, doorgeprikt wordt. Veilinghuizen hebben grote schulden en galeries, ook al zeggen ze dat de aangeboden werken exclusief zijn en snel zijn verkocht, blijven met overschotten zitten van opgehemelde kunstenaars. De hype is over, kunst zal weer op waarde worden geschat.

Dat is een interessante term: waarde. De Rekenkamer heeft in september 2011 geprobeerd uit te rekenen hoeveel de Nachtwacht van Rembrandt waard is. Op een nuchtere, quasi-komische wijze ontleden zij het schilderij in pigmenten, ondergrond, arbeid, maar proberen zij ook in te schatten hoeveel waarde De Nachtwacht heeft voor Nederland. En dat is geen makkelijke opgave, want hoe meet je nu zo’n waarde? Of zoals Stefan Stasse zegt: “Hoort Rembrandt niet boven iemand die simpel wat verf op een doek kwakt? [Jackson Pollock, die de lijst tot dan toe aanvoerde met een werk dat 100 miljoen dollar had opgeleverd].

Rembrandt / De Nachtwacht. 540 miljoen euro?

500 miljoen euro wordt door een taxateur geopperd als prijskaartje voor de Nachtwacht. Dit is ook maar een bedrag, en niet objectief genoeg voor de Rekenkamer. Op basis van De Admiraal van Rembrandt wordt de waarde per cm2 uitgerekend en dan kom je uit op maar liefst 3652.40 cent per cm2 dus we kunnen de Nachtwacht aftikken op 540 miljoen euro. Verkopen dus!

Maar door een andere waarde van de Nachtwacht – Nachtwacht ga je toch niet verkopen?! Nachtwacht is Nederland en Nederland is de Nachtwacht – wordt tegelijkertijd uitgerekend dat de gemeente Amsterdam, eigenaar van de Nachtwacht, maar liefst 250 miljoen euro per jaar vangt door de circa 900.000 bezoekers. Een snelle rekenaar concludeert dat binnen twee jaar de opbrengst van de Nachtwacht is verdiend.  Pieter Roelofs, conservator van het Rijksmuseum zegt dat we wel eens vergeten dat kunst ook economie kan zijn op een bepaald moment.

Ik wil juist zeggen dat we vergeten dat kunst ook veel meer kan uitdrukken dan waarde. Ik ben veel meer geinteresseerd in die andere waarde en vind het bijna obsceen dat een passant bepaalt hoeveel euro een werk van een kunstenaar moet opleveren. Angela Westwater, galeriehouder van Westwater te New York, zei na afloop van de recordveiling van Sotheby’s en Christie’s: “Money has no meaning.It’s a good work, but the whole marketplace is crazy.” En dan zijn we weer terug bij af, je gaat bijna hopen op een financiële crisis in de veilinghuizen zodat we weer op een proportionele wijze gaan kijken naar de waarde van kunst. Of zoals Sofie van Enk in de Rekenkamer zegt over de Nachtwacht: “Dat is een leuke gedachte, volgens mij kunnen we heel veel orkesten redden en kunstenaars subsidiëren als we dat ding verkopen”