If Paradise Is Half As Nice #9

Van 21 juli t/m 25 augustus 2019 streek IPIHAN neer in Zeitz, gelegen in Saksen-Anhalt in Oost Duitsland. Zeitz is een stadje met ongeveer 25.000 inwoners en kent meer dan 30% leegstand. De leegstand is veroorzaakt door de enorme leegloop sinds de val van de muur waarbij het stadje meer dan de helft van haar inwoners heeft verloren. Krimpgebieden as deze, met hun verlaten en vervallen industrie, zijn uitgelezen locaties voor ons project.

Dit jaar namen we onze intrek in de voormalige VEB Zitza Werk, een gigantische shampoo- en zeepfabriek waarin we vijf weken lang hebben gewoond en gewerkt. Een complex van 24 aaneengeschakelde gebouwen met een totale omvang van rond de 20.000 m2. Het complex bestond ooit uit 70 gebouwen waarvan er nu dus nog 24 overeind staan. Het eerste gedeelte van het complex werd gebouwd in 1884 en na vele jaren van productie van shampoo en zeep kwam er in 1996 een einde aan de bedrijvigheid. De fabriek werd voorgoed gesloten en het complex heeft sindsdien zwaar te lijden gehad van de weersinvloeden, ijzerdieven en vandalisme. Na 23 jaar leegstand is een groot gedeelte van het gebouw verkrot en zijn gedeeltes ingestort en onbruikbaar geworden.

Bivak

IPIHAN project kan min of meer opgedeeld worden in drie onderdelen. De eerste fase is het begaanbaar en leefbaar maken van de locatie. Aangezien het gebouw al 23 jaar leegstaat en er vrijwel niks meer in zit, beginnen we altijd met het bouwen van een bivak. Het bivak bestaat uit alle facetten van een ‘normaal’ huis zoals een keuken, douche, toilet en slaapkamers zodat we daadwerkelijk op de locatie kunnen wonen. Het grootste gedeelte van de materialen voor het bivak vinden we op de plek zelf en het vergt het nodige vernuft om met deze gevonden materialen een functionerend ‘huis’ te maken. Onze situatie wordt door bezoekers vaak als ‘Spartaanse leefomstandigheden’gekenschetst, maar voor ons geldt dat het wonen in-situ een belangrijk onderdeel is in de voorbereiding van het project en het eigen maken van de locatie.

Werkperiode

Het tweede onderdeel van het project is een drieëneenhalve week durende individuele werkperiode van de kunstenaars. De deelnemende kunstenaars waren dit jaar: Ties Ten Bosch, Daan Botlek, Jordy Walker, Willem Besselink, Pim Palsgraaf, Regina Kelaita, Toine Klaassen, Michiel Jansen, Esther Kokmeijer, Niek Wagemans en Adam Wakeling.

Ondanks dat er geen restricties zijn of bepaalde protocollen bestaan over hoe of wat je zou moeten doen, beginnen de meeste deelnemers met het maken van een soort tijdelijke werkplek vanwaaruit de chaos en de intensiteit van het gebouw beter behapbaar wordt. Zo’n werkplek word dan ingericht met een provisorisch bureautje, gebouwd van een deur en wat pallets. Een oude wankele stoel erbij en dat is het begin van de werkplek. Daarna worden interessante materialen verzameld en naar de werkplekken gesleept. Kleine ideeën worden uitgeprobeerd, in alle kieren en gaten wordt gezocht naar spannende details. Er wordt veel gefotografeerd, geschetst en ideeën worden besproken om van daaruit langzaam een beter overzicht te krijgen van het gebouw en haar mogelijkheden. Het spannende aan dit project is dat de gigantische ruimtes in dit soort complexen de kunstenaars uitdagen om groots te denken en wat dus vaak leidt tot grootschalige, museale installaties, videowerken, performances en monumentale schilderingen.

De werkperiode word door de meeste kunstenaars ervaren als een soort snelkookpan waarin je vijf weken lang ongestoord kunt focussen op nieuwe ideeën en projecten en tegelijkertijd met z’n allen op deze locatie aan het werk bent, spreekt over het werk en geïnspireerd of geactiveerd word door elkaar, in een omgeving waarin bijna geen restricties zijn. Door deze mix ontstaat er een enorme bubbel waarin iedereen uitgedaagd wordt om het maximale eruit te halen. Vaak krijgen we vragen over hoe we de uiteindelijke tentoonstelling cureren? Maar ieder jaar blijkt weer dat het gebouw onze curator is en dat gedurende het ontstaansproces de tentoonstelling zich langzaam aan ons ontvouwt.

Presentatie

Het derde onderdeel van het project is de tentoonstelling en het openingsweekend. Voor drie dagen openen we de fabriek voor publiek en word het gemaakte werk tentoongesteld op de locatie. Dit betekent voor ons heel veel voorbereiding om het gebouw begaanbaar en ‘veilig’ te maken. Daarnaast organiseren we een groot openingsfeest en geven we gedurende het hele weekend rondleidingen en lezingen. Al met al vergt dit een hoop voorbereiding en omdat het ook de laatste dagen zijn waarin iedereen z’n projecten af wil maken is dit een zeer intense slopende periode. Maar ondanks de druk hebben we gemerkt dat het openstellen van de fabriek een belangrijk aspect is van het project. Zowel voor de kunstenaars als voor de omgeving waarin het project plaatsvindt. Het is tenslotte niet onze bedoeling om er een afgesloten project te maken.

Bezoekers hebben heel diverse redenen om onze tentoonstelling te komen bekijken. Veel bezoekers komen voor het project zelf en om de kunst te zien, maar er zijn er ook bij die komen om hun oude werkplek nog een keer terug te zien. Sommige bezoekers worden boos of verdrietig. Anderen raken geïnspireerd. Dat is ook het spannende van dit soort plekken, het pretendeert helemaal niks, voor velen is het niet meer dan een zwart gat op de kaart. Hetis is zo mooi en bijzonder om op deze locaties te werken omdat mensen zonder enige verwachting of museale drempelvrees binnenkomen en soms helemaal overweldigd worden door wat er te zien is.

Je merkt gedurende zo’n openingsweekend dat deze plekken vol zitten met verhalen die vaak niet heel vrolijk zijn. Als er dan een local naar je toe komt en die je vertelt dat ze hier drieëntwintig jaar geleden voor het laatst de deur heeft dichtgedaan en dat ze ons aan het eind van haar bezoek bedankt omdat ze op dezelfde binnenplaats nu lachende mensen ziet en ondertussen en traantje wegpinkt, dan geeft dat een rilling.

‘If paradise is half as nice #9’ (IPIHAN#9) @ VEB Zitza, Zeitz – 21 juli t/m 25 augustus 2019

Met: Ties Ten Bosch, Daan Botlek, Jordy Walker, Willem Besselink, Pim Palsgraaf, Regina Kelaita, Toine Klaassen, Michiel Jansen, Esther Kokmeijer, Niek Wagemans en Adam Wakeling.