Zandzakken gevuld met poëzie
Nieuwsgierig geworden naar de installatie Poems for Earthlings van de Argentijnse kunstenaar Adrián Villar Rojas breng ik een bezoek aan de Oude Kerk in Amsterdam. Gelukkig weet ik dan nog niet dat er gedonder in de kerk is.
Het is een spontaan bezoek. Ik was in de buurt en ik dacht er opeens weer aan. Ik weet eigenlijk niet precies wat me te wachten staat, en dat is maar goed ook.
Wanneer ik via de zijingang de kerk betreedt, is het stil, heel stil. En het beeld dat opdoemt, heeft ook even tijd nodig om op mij in te werken. Hoewel het interieur van de Oude Kerk grotendeels aan het zicht is onttrokken door houten wanden die muren en pilaren van zandzakken op hun plaats houden, heb ik een kerk nooit eerder zo sterk als gewijde grond ervaren. Ik ben er eigenlijk al aan gewend geraakt dat grote historische kerken en kathedralen in de eerste plaats fotogenieke toeristische bezienswaardigheden zijn, waar mensen zonder al te veel ontzag doorheen banjeren. Zelfs wanneer er door bezoekers massaal theelichtjes worden aangestoken, heeft dat met het geloof in een God en de kerk als ‘huis’ weinig te maken. Nieuwe gewoontes hebben de oude symbolische rituelen vervangen.
Ondanks de enorme gedaanteverandering die Rojas in de Oude Kerk tot stand heeft gebracht doet de kerk me denken aan mijn eerste kerkervaringen als kind. De kerk is groot, leeg, stil, koel. Hier zal niemand mij vinden en ben ik veilig voor aanvallen van buitenaf. Na enkele minuten wordt de stilte doorbroken door zachte stemmen, geluiden van water en muziek. Alles klinkt ver weg. Er loopt nog iemand door de ruimte. Af en toe staan we stil op een redelijke afstand van elkaar, want we willen allebei de ruimte het liefst alleen beleven.
Ondanks de leegte is er van alles te zien en te ervaren. Rojas is er in geslaagd om met één radicaal idee de kerk meer zichzelf te laten zijn. De (oude) kerk is nu echter dan echt. Meer dan een goed geconserveerd stukje erfgoed. Zelfs de kaarsen die in de neergelaten kandelaars branden zijn echt. Waar vindt je dat nog? De dagelijkse gang langs alle kandelaars om ze steeds opnieuw aan te steken lijkt me hier weer een mooi ritueel.
Enkele dagen na thuiskomst begrijp ik dat sommige van de vaste kerkgangers er heel anders over denken. Er zijn ‘ingezonden stukken’ verschenen waarin de ingreep van Rojas als een aanval op de kerk wordt gezien. Zo heb ik het zelf helemaal niet ervaren. Omdat ik toch geïnteresseerd ben in de gedachten van anderen, lees ik de stukken die in diverse kranten zijn geplaatst. Ik begrijp dat het behalve een gedeeltelijke belemmering van het gebruikelijk patroon van de kerkgangers ook gaat om de inmiddels gewoon geworden moeite die mensen kunnen hebben met hedendaagse kunst. In sommige artikelen lees je hoe mensen allerlei niet erg ter zake doende details en speculaties over mogelijke aantasting van het gebouw op elkaar stapelen om hun bezwaar enig gewicht te geven.
Het lijkt mij dat dat gewicht meer kwaad doet dan de met poëzie gevulde zandzakken die de kunstenaar in de kerk heeft opgestapeld. Het is soms moeilijk te begrijpen waarom zoveel mensen toch zoveel moeite hebben om poëzie te herkennen en te waarderen.
Poems for Earthlings van Adrián Villar Rojas is nog zelf te ervaren tot en met 26 april 2020 in de Oude Kerk in Amsterdam.
Dagelijks geopend 10.00 – 18.00 uur, zondag 13.00 – 17.30 uur