Jegens & Tevens FILM TOP 5

Vergeet neokoloniale geschiedschrijving, genderidentiteit, racisme en klimaatverandering als de urgentste thema’s in de hedendaagse kunst. ‘The elephant in the room’ is arm versus rijk. Al het andere bestaat uit virussen die er weliswaar mee verband houden, maar niet de oorzaak zijn van ongelijkheid.

Met Parasite brengt de Koreaanse regisseur Jooh-ho-Bong het nieuwe eigentijdse klassensysteem op meesterlijke wijze in beeld. Alles wat er mis is met in het monsterlijke systeem dat we met z’n allen hebben gecreëerd, komt in deze film tot leven. Een pizzadoosvouwersgezin, dat leeft in een halve kelder met uitzicht op straatniveau, ziet kans om te infiltreren in de villabunker van de familie Park op de duurste heuvel van de stad. Het leven van beide families staat vanaf dat moment op z’n kop, met als onderliggende vraag: wie parasiteert er op wie?

Een reeks hilarische, schrijnende, prachtige, ontluisterende en verrassende scènes volgen elkaar op. Modernistische architectuur, genialiteit, perziken, indianen en een regenbui spelen allemaal een hoofdrol. Zelden zo’n rijke en intelligente film over geestelijke en materiële armoede gezien. Fantastische fotografische shots en verwijzingen naar allerlei thema’s. In een drama-thriller-horror-komedie met subtiel acteerwerk op verschillende niveaus. Alle films van Alex van Warmerdam in één.

Quentin Dupieux alias Mr. Oizo is na zijn muziekcarrière overgegaan naar het regisseren van absurde komedies. Wrong (2012) en Realité (2014) waren al twee sterke absurdistische films. Daarmee maakte hij naam als ‘de David Lynch van de komedie’. Zijn nieuwste film Le Daim (Deerskin) gaat over een gescheiden man die een hertenjas koopt van € 7.500. Hij is dol op dat hertenleer. ‘Wow! Geweldig! Godverdomme!’

In een hotelkamer begint de jas tegen hem te praten. ‘Ik wil met jou over straat lopen zonder andere jacks tegen te komen.’ ‘Dat is grappig: ik wil de enige persoon ter wereld zijn die een jack draagt.’ Alle jassen ter wereld verzamelen, gaat wel tijd kosten, legt hij aan zijn eigen ongeduldige jas uit. Ondertussen maakt hij samen met filmstudent Denise een film.

Jammer toch dat absurditeit in ons land nooit echt zo wordt gewaardeerd. Toch weer die nuchterheid! Terwijl er ook veel in te vinden valt. Neem het karakter Georges. Hij kleedt zich als hert en is niet echt een mens. Hij begrijpt niets van dingen als seks, kunst, geld. Het lijkt of hij voor het eerst hoort over computers. Eten? Hij voedt zichzelf met wat hij hier en daar bij elkaar schooiert. Wel heeft hij een duidelijk doel: jassen verzamelen, of te wel de extra mensenhuiden.

Georges lijkt daarmee te veranderen in een predator – type wolf in schaapskleren – nu hij zijn hertenleer aan heeft. Deze absurde komedie over jagen en opgejaagd worden kun je op meer manieren opvatten. Hoe je dat doet, en hoe fatalistisch dit einde bijvoorbeeld is, dat is aan de kijker zelf.

Loro wordt niet zo vaak genoemd in de filmjaarlijstjes. Het probleem is dat de film wel wat overeenkomsten deelt met La Grande Belezza en Youth, twee bekende films van regisseur Paolo Sorrentino die wijd en zijd werden geprezen. Daardoor vergelijk je soms met films die al een hoog niveau hebben, en vergeet je de film op zijn eigen waarde te beoordelen. Met Loro biedt Sorrentino namelijk een van de meest stilistische en komische films van het jaar

De film heeft een paar sterke punten die je grappig genoeg óók kunt zien als zwakkere punten. 1: Het feit dat Berlusconi in het begin helemaal niet voorkomt waardoor de film eerst moeite heeft om op gang te komen maar daarna naar het einde toe groeit. 2: De overdaad aan schoonheid, in stijl en in mensen, waardoor de film mooi is om te zien en tegelijkertijd oppervlakkig aanvoelt. Toni Servillo’s rol als Berlusconi is wat de film echt goed maakt. Zijn spel zit op de subtiele grens van overdrijving en het portretteren van een mens – en dat doet hij voortreffelijk. Een lust voor het oog als je van echt acteren houdt. En dat in het hart van een wereld van decadentie. ‘Alsof wijlen Fellini de Italiaanse tegenhanger van The Wolf of Wall Street heeft gedraaid’, schreef een collega over de film en dat lijkt me een rake typering.

De Deense regisseur Mads Brügger en de Zweedse privé-detective Göran Björkdahl proberen de mysterieuze dood van VN-secretaris Dag Hammarskjöld te ontrafelen. Zijn vliegtuig stortte in 1961 onder vreemde omstandigheden neer tijdens een vredesmissie in Congo.

Vijftig jaar later starten de regisseur en de detective in Cold Case Hammarskjöld een onderzoek naar het mogelijke ware verhaal achter het incident. De bij tijd en wijle kolderieke speurtocht leidt hen naar een misdaad die veel gruwelijker is dan de moord op een VN-secretaris. Maar wat is waar? Dat vraagt de regisseur, die in de film een tropenhelm draagt, zich ook af. En halverwege de film heb je als kijker geen idee waar je nu eigenlijk naar zit te kijken. Satire, onderzoeksjournalistiek, een avonturenfilm, of alledrie? Wat wordt hier nu precies beweerd en wie wordt hier nu precies belazerd? Wij, hij of ik? Het spel tussen feit en fictie sluit door de documentaire vorm van de film naadloos aan op de huidige politieke werkelijkheid, waarin iedereen in zijn of haar eigen waarheid gelooft als dat het beste uitkomt.

La mafia non è più quella di una volta (de Engelstalige titel Maffia is not what it used to be) is een documentaire over derderangs Siciliaanse artiesten die optreden voor een (treurig) feest ter nagedachtenis van antimaffiarechters Borsalino en Falcone. Het is allemaal erg dubbel want geen van de artiesten wil de maffia afvallen. Regisseur Franco Maresco, zelf Siciliaan, pakt zijn geïnterviewden genadeloos aan. ‘Waarom kun je het niet zeggen?’ ‘Ik heb zo mijn redenen.’ ‘En wat als Jezus Christus het aan je zou vragen?’ ‘Dan ook niet.’

De film is nergens voorspelbaar en bij vlagen hilarisch. De organisator (Ciccio Mira) die zich langzaam terugvecht als een ouderwetse (anti)held. Zijn protegé (‘Hij is een beetje off-key’) Christian Miscel die later in een psychiatrische instelling staat te dansen met gezicht op oneindig. De producer die de stress niet meer trekt en communiceert met aliens. Dan is er nog de middelvinger omhoog stekende Letizia Battaglia, legendarische fotograaf en anitmaffiastrijder van 84. En de prostituee die ineens onderdeel wordt van de film.

Franco Maresco heeft de les ‘Wees een vlieg aan de muur’ bij de documentaireschool overgeslagen. En voor logica hoef je de film ook niet te bekijken. Maar alles valt wel op een typisch chaotischlogische Italiaanse manier op zijn plek. De diepgewortelde angst voor de maffia is hier wel écht voelbaar.

2019 zal niet de boeken ingaan als het beste filmjaar. Toch was er veel leuks en moois te zien. Wil je meer films van 2019 op een kijkverlanglijstje zetten? Denk dan eens aan deze films:

The Favourite (een Brits kostuumdrama gefilmd met Griekse pit (regisseur Yorgos Lanthimos van The Lobster) – Ash is Purest White (Zhangke Jia’s films komen allemaal terug in dit epische drama) – The Irishman (sterk misdaaddrama van Martin Scorsese: het kan nog steeds) – Us (minder satire, meer horror in tweede film van komediant Jordan Peele) – Once Upon a Time in Hollywood (Tarantino eindelijk weer met een échte film) – In My Room (variant op de zombie-apocalypse) – A Land Imagined (een soort David Lynch-film in Singapore) – Bloody Marie (drankdrama op de Amsterdamse wallen) – Doubles Vies (lichtvoetige Franse babbelfilm) – Lazzaro Felice (moeilijk te grijpen magisch-realistisch drama over een te lieve jongen) – Diamantino (grappige satire over een Portugese topvoetballer) – Leto (portret van de Russische punk in de jaren tachtig).