Twee exposities, één gedachte, of toch niet?

Het woord ‘data’ associeer ik met computers en beeldschermen. Dus is het een verrassing dat er in PARTS Project welgeteld twee laptopjes staan. Een eigenlijk tellen die niet eens mee, want ze staan niet in de fraaie tentoonstellingsruimte maar in het door een vrijstaande wand afgescheiden kantoorgedeelte. Daar, in dat kantoorgedeelte, staat ook een schildersezel en er liggen tubes verf en doeken-in-wording: dit is het zomeratelier van Jouke Kleerebezem, die zich 25 jaar geleden in de digitale wereld stortte maar sinds een paar jaar ook weer analoog werkt.

Vanaf 7 juli werkte Kleerebezem (1953) hier op uitnodiging van PARTS-oprichter en eigenaar Cees van den Burg. Resultaat: één wand vol A4’tjes die op het eerste gezicht prints lijken maar dat niet allemaal zijn; er zitten zeefdrukken tussen en ook prints die achteraf zijn bewerkt met verf of inkt. Alles wat hij niet heeft weggegooid, hangt hier en ook: “de vragen die onder mijn werk liggen.”

Het grootste werk dat hij hier maakte staat vol in het zicht van de binnenkomende bezoeker. Het is een doek van ruim drie vierkante meter getiteld; “Identity? Go figure!” De titel van het mixed media werk moet haast wel op de maker slaan want lange tijd werd Kleerebezem geïdentificeerd met digitale kunst als gevolg van zijn intensieve samenwerking met mediamatic die al begon in 1993. Maar met de komst van het touchscreen begon de weg terug naar werken met materialen op doek en papier omdat dankzij dat touchscreen “de hand weer begon mee te doen, direct óp het scherm.” Nu staan hier dus, uit het zicht, die schildersezel, die tubes verf en vertelt de kunstenaar: “Ik moet er niet aan denken de hele tijd veroordeeld te zijn tot telefoon en Ipad.” Intussen gebruikt hij wel zijn Instagram account als prikklok, elke dag dat hij hier aan de Toussaintkade kwam werken. En, getuige de met slogans beschreven spiegels (FOLLOW THE DATA/ YOU WERE RIGHT ABOUT DIGITAL) die links en rechts in de tentoonstellingsruimte hangen, blijft digitaal een belangrijk onderdeel van zijn kunstenaarsidentiteit.

Puur toeval is het dat daags voor de opening van Rozevingerige Data om de hoek, bij Stroom Den Haag, een expositie opent over digitale productie en consumptie van kunst. Hier hangt het wel vol met beeldschermen. Of nee, vol hangen is het woord niet want de expositie ‘left gallery: rite of access’ van Harm van den Dorpel (1981) is ingericht volgens het concept van de Apple Store en dus gelikt, strak en ruim. Op grote, lange tafels en aan wanden staan en hangen schermen waarop werken door bezoekers op verschillende manieren geactiveerd kunnen worden: door ze te kopen, te liken op Twitter of door inschrijving op de e-maillijst. In de laatste twee gevallen ‘betaal’ je met je persoonlijke gegevens.

Het werk dat direct mijn aandacht trekt is ‘Flight Simulator-Ode to Airplane Mode’ van de Amerikaanse kunstenaar Laurel Schwulst, een fraai vormgegeven app die gebruikers digitale badges laat verdienen indien zij hun telefoon in de vliegtuigmodus zetten gedurende de tijd die een vlucht duurt tussen bepaalde bestemmingen.

Wie liefhebber is van zwerftochten door de stad kan zich vinden in het bestand dat gedichten tevoorschijn laat komen bij foto’s van woorden op muren (Penis) of voertuigen (Hercules op de framebuis van een fiets).

Voor de kinderen zijn er aparte speelkamers, één voor de allerkleinsten met een digitaal én fysiek knikkerspel en één voor tieners met een scherm wat nog het meeste lijkt in te spelen op in gothic geïnteresseerden.

En dan is er de robot die graag in discussie gaat met de gebruiker. Of beter is het te zeggen dat het apparaat met de stem van Siri, de Apple robot, een valse voorstelling geeft van het idee dat je een issue van twee kanten kan bekijken, bijvoorbeeld vóór of tegen een bepaalde ontwikkeling. De perfect nagemaakte Siri komt gewoon steeds met afleidende opmerkingen of vragen.

Alles wat hier te zien is, is online te koop, voornamelijk digitale bestanden maar ook posters en beeldschermen en zelfs de tafels en de grotendeels decoratief bedoelde fitness-ballen. Het is de eerste fysieke expositie van left gallery, het online platform voor digitale kunst dat Van den Dorpel in 2015 mede oprichtte en runt vanuit Berlijn. De naam is afgeleid van ‘we left the gallery’ uit onvrede over de huidige kunstmarkt. Maar nu dus tijdelijk weer even in een fysieke galerieruimte al is het met de bedoeling om daar op 20 oktober ook weer ‘schoon’, zonder ballast als tafels en ballen en beeldschermen, uit te vertrekken, terug de virtuele wereld in.

Rozevingerige Data van Jouke Kleerebezem is te zien tot en met 3 november bij PARTS Project.

left gallery: rite of access van Harm van den Dorpel is te zien tot en met 20 oktober bij Stroom Den Haag.