Een nieuw begin

We hebben de neiging om alles vast te zetten in vormen of concepten en te benoemen. Eens we iets een naam geven, denken we het te kennen. Maar is dat wel zo? Niets staat vast, alles is voortdurend in verandering. Met de titel ‘Ambigu Naslagwerk’ verwijst Laure Prouvost (°1978, Croix) meteen naar hoe alles meerduidig te begrijpen is. Iedereen neemt dingen anders waar vanuit zijn ervaringen en achtergrond.

Het werk dat ze in het M HKA toont, voelt als één geheel, hoewel ze afzonderlijke werken samenbrengt. Het gaat om een selectie van (sleutel)werken die Prouvost de voorbije twintig jaar realiseerde. Aanvankelijk maakte ze voornamelijk videowerk dat ze steeds op monitors presenteert, maar geleidelijk aan evolueerde dat naar installaties en sculpturale werken waar haar video’s een onderdeel van zijn. Haar werk belichaamt de meervoudige zienswijze en varieert in versie en uitvoering naargelang de plaats.

Prouvost zet de ruimtes in M HKA naar haar hand. Door het plaatsen van constructies creëert ze een doolhof waarin ze haar werk integreert. “Ik hoop dat je in een onderbewustzijn wandelt met objecten en dingen die gebeuren en een eigen verhaal maakt”, zegt Prouvost. Bij het binnenkomen, kunnen we al meteen kiezen welke richting we opgaan. Daar bevindt zich ook het hart van de opstelling, waar ze ons overrompelt met diverse zintuiglijke indrukken. Hoe meer we het centrum van de opstelling verlaten, hoe meer rust en openheid de opstelling uitstraalt. Centraal zien we de installatie ‘Dit Learn’ (2017) die bestaat uit een wachtruimte en een video. Er staat een tafel met stoelen en verder zijn er ontzettend veel objecten vaak in combinatie met tekst. Ze houdt van het spel tussen woord en beeld en creëert ruimte om na te denken over de betekenis. Hoe heet iets en waarom is dat zo? Ze speelt met de begrippen mannelijk en vrouwelijk. In sommige talen krijgen objecten een geslacht. Waarom is iets mannelijk of vrouwelijk? De video gaat over onze woordkennis en over hoe dingen niet echt zijn wat ze betekenen. Prouvost maakt de kijker tot hoofdrolspeler die de opdracht krijgt dingen af en aan te leren. Ze spreekt ons fluisterend of dwingend toe vanachter een masker. “Ik hou ervan dat het beeld de kijker controleert en er alles aan doet om je aandacht te krijgen en je bij het werk te betrekken, terwijl het slechts pixels zijn”, duidt Prouvost.

Het gaat Prouvost voor de wind. In maart neemt ze deel aan Performatik19, de Brusselse biënnale voor performance art, met de performance ‘They Are Waiting For You’. Verder zal ze Frankrijk vertegenwoordigen op de 58ste Biënnale van Venetië. Op achttienjarige leeftijd trok ze van Frankrijk naar Londen waar ze haar kunstpraktijk ontwikkelde en een gevestigde kunstenares werd. Intussen woont ze geruime tijd in Antwerpen. Hoewel ze Frans en Engels spreekt, voelt ze zich steeds tekortschieten wanneer ze iets verwoordt. “Ik kon als kind mijn emoties al moeilijk uitdrukken. Nu denk ik nog steeds dat ik mijn gedachten niet onder woorden kan brengen.” Taal speelt een centrale rol in haar werk. Ze ontwikkelt een eigen taal die op speelse wijze Frans en Engels combineert. Een taal die we niet geheel machtig zijn, veroorzaakt fouten en miscommunicatie. Vaak zijn de titels van haar werken ­fonetische woordspelingen. Zo verandert de betekenis van ‘Dit Learn’ naargelang de taal. “Dat opent deuren naar onze verbeelding”, vertelt Prouvost. “Wat je niet weet of begrijpt, kan je vanuit je fantasie invullen. Daarnaast zijn taalfouten ook een bron van humor.”

Op verschillende plaatsen in deze tentoonstelling treffen we verwijzingen naar een octopus. Het ruikt naar vis als we in de buurt van een goot komen die door een deeltje van een ruimte loopt. Er is een bar waar je wodka met octopusinkt kan drinken. Het aquarium staat leeg en niet veel verder zien we een octopus in een hoek liggen. Prouvost toont een fontein in de vorm van een octopus die water spuit. We zien ook een tafeltje waarop een octopus ligt die zijn inkt heeft rond gespoten. Daarnaast staat een bordje met als opschrift: ‘here a big splash of ink’. Haar werk ‘The Wanderer’ (2012) gaat over de schrijver, Gregor die zijn papier bekladt met octopusinkt. “Sindsdien is mijn fascinatie voor de octopus alleen maar gegroeid”, vertelt Prouvost. “Bij een octopus kan elke arm afzonderlijk denken en voelen tegelijkertijd. Voor mij staat de octopus voor het onderbewustzijn van de mensheid.” Twee derde van zijn zenuwcellen bevindt zich niet in de hersenen, maar in de vangarmen. Een octopus heeft daardoor een sterk verhoogd bewustzijn dat miljoenen jaren op de mens vooruitloopt. Naast een cocktail met inkt kunnen we ook theedrinken. De thee is onderdeel van haar installatie ‘Wantee’ waarmee ze in 2013 The Turner Prize won. Met dat werk vertelt ze het verhaal van haar grootouders, maar het gaat veel verder. Ze toont hoe we het verleden verkeerd interpreteren en ons erdoor laten misleiden. We zetten de waarheid naar onze hand. Bij Prouvost ben je nooit zeker of ze serieus is of een grap maakt. Fictie en realiteit lopen voortdurend door elkaar, ook daar komt dat dubbelzinnige terug. “Ik hou ervan dat ik de betekenis van mijn werk niet controleer. Iedereen haalt eruit wat hij of zij kan. Zonder de blik van de toeschouwer bestaat een kunstwerk niet.”

In haar installaties verwerkt ze veel dagelijkse objecten. “Ik toon zaken die dicht bij ons staan en geef de objecten een narratief”, aldus Prouvost. We zien een geweven tapijt dat als wand fungeert met in het motief zowel organisch materiaal, zoals takken als menselijk vervaardigde voorwerpen, zoals bordjes met teksten. Dat loopt voort in een wand van takken met daartussen gelijkaardige objecten zoals in het tapijtmotief. Tussen de takken hangt een foto van Joke Schauvliege, een Vlaamse minister die recent ontslag nam na ongefundeerde uitspraken over klimaatbetogers. Bezorgdheid om de toekomst treffen we ook in de installatie ‘Lick in the past’ (2016). Het wekt een apocalyptische indruk. In een grote plas liggen allerlei objecten zoals kapotte eierschelpen, takken en restanten van elektronica.

De grens tussen kunst en leven lost op. “Ik breng de buitenwereld in het museum en hoop dat het werk ook buiten het museum verder leeft. Ik geloof niet in grenzen aan kunst. Je kan eten en drinken van kunst. Wil je thee met gin? Mijn grootmoeder heeft die deze ochtend gemaakt. Daar houdt ze van.”

Prouvost speelt met het begrip instituut. Met ‘Maquette for Grand Dad’s Visitor Center’ (2014) zien we hoe ze haar museum verbeeldt. Het is transparant en vormelijk herinnert het aan het Antwerpse justitiepaleis, wat ze vanuit haar studio ziet. Haar werk begrenst zich niet tot haar tentoonstellingsplek. Wie via de lift naar beneden gaat, ziet een halfopen gordijn met geschilderde billen op paneeltjes. Ook in Café Strange, haar favoriete en de oudste homobar in Antwerpen, toont ze werk. Gewoonlijk afficheert M HKA één versie van een poster voor een tentoonstelling. Prouvost kiest voor zestien verschillende posters, waarop concrete informatie ontbreekt. Zo zien we bijvoorbeeld een flamingo en de tekst ‘what does this mean’. “Ik vraag een inspanning van de toeschouwer en wil ermee praten. Ik bevraag wat je ziet, maar dan moet je wel mijn wereld binnenstappen en meespelen.” Prouvost breekt met de gekende omgeving en gewoontes en plaatst vertrouwde zaken in een andere context. Doordat ze onze structuur en houvast wegneemt, zijn we in de war en gedesoriënteerd. Ook de veelheid waarmee ze ons overstelpt, zorgt voor controleverlies: het is niet te overzien. We kunnen niet teren op wat we kennen. We krijgen de kans om op ontdekking te gaan en verwonderd te zijn. Die vrijheid spreekt meteen onze intuïtie en verbeelding aan. Ze creëert openingen om opnieuw en met een andere blik de wereld te aanschouwen.

‘Am-Big-You-Us Legsicon’ van Laure Prouvost tot 19 mei in M ​​HKA, Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen, Leuvenstraat 32, 2000 Antwerpen, België. Open di-wo en vr-zo van 11-18u en do tot 21u.

Tot 19 mei presenteert Laure Prouvost ook werk in Café Strange, Dambruggestraat 161, 2060 Antwerpen, België. Open di-zo van 19 – 02u.