Esther Kokmeijer en het materiaal van de wereld
Solid, Liquid, Vapour is de eerste grote solotentoonstelling van Esther Kokmeijer. Bij TENT in Rotterdam toont Kokmeijer een selectie uit vele onderzoeksprojecten die zij de afgelopen jaren op de meest kwetsbare plekken op aarde heeft uitgevoerd.
Kokmeijer wil ons meenemen in haar observaties over de fysieke toestand van de wereld. Ze heeft daarvoor een eigen route uitgestippeld in de tentoonstellingszalen van TENT. Het wordt meteen duidelijk dat Kokmeijer zich zorgen maakt over de actuele gesteldheid van onze planeet, en over de rol die wij daarin spelen. In de eerste ruimte staat een witte berg van air-conditioners de zaal op te warmen om het arctische huiskamertje, dat zich daarbinnen schuil houdt, aangenaam koel te houden. Kokmeijer nodigt ons ook uit om haar ‘Airgloo’ te betreden en zelf te ervaren hoe koud het in haar bouwwerk is geworden. Met als onderliggende vraag of de opwarming van de tentoonstellingszaal dat waard is.
Naast dergelijke interactieve ruimtelijke opstellingen worden we overladen met documentatiemateriaal uit haar projecten en met feitelijke informatie over de natuur en onze omgang daarmee. De tentoonstelling krijgt daarmee ook een wetenschappelijk en educatief karakter. Maar door het nadrukkelijke materiaalgebruik heeft alles ook een breekbare en symbolische lading. Internationale verdragen omtrent de zee en de bescherming van het Antarctisch gebied zijn afgedrukt op dun porselein en in een bed van korenbloemzaad gelegd. En een hagelkanon dat door boeren werd gebruikt in een poging de neerslag te controleren, wordt in de tentoonstelling bevolkt door vlinderpoppen.
De presentaties van Kokmeijer zijn zo zorgvuldig gecomponeerd dat je je als bezoeker verplicht voelt om er ook met aandacht naar te kijken. Met haar werk dwingt zij ons stil te staan bij de situatie en deze serieus te nemen. Er wordt nergens geschreeuwd of met grote gebaren of ingrepen gecommuniceerd, maar eerder gefluisterd. Ook wanneer het werk monumentaler is. Haar video’s zijn traag maar niet onprettig en zeer esthetisch. Hoewel de prachtige beelden van brekend ijs in het poolgebied of het planten van een vlag ons bekend voorkomen, werken ze op ons in. Alles wat Kokmeijer doet, heeft de geconcentreerde aandacht van een ritueel. Of het nu gaat om het verzamelen van zwerfglas of het schriftelijke verzoek om een stukje Antarctica weg te nemen voor de tentoonstelling in Rotterdam.
Met de verschillende toestanden van water als verbindend element, wordt het materiaal van de wereld onderzocht en gewogen. De vraag dient zich aan of we hier naar een diagnose van de zieke patiënt kijken of naar een schreeuw om hulp. Er lijkt ook een zekere berusting van de presentatie uit te gaan. Dit is geen activistische kunst. We staan erbij en kijken ernaar. Kokmeijer nodigt ons zelfs uit om in een hangmat te gaan liggen en van het uitzicht te genieten. Maar misschien getuigt het van realisme. Het besef dat we er iets aan moeten en kunnen doen, zal zich langzaam ontwikkelen en beslaat meerdere generaties. Een oplettend kunstenaar kan de wereld niet redden. Wel tonen.
‘Solid, Liquid, Vapour’ van Esther Kokmeijer is nog te zien tot en met 16 september 2018 bij TENT, Witte de Withstraat 50
Rotterdam.