‘Dis’ in literair theater Branoul

In de Goddelijke Komedie van Dante omsluiten de stadsmuren van Dis de binnenste ring van de hel. Voor hoofdpersoon Jakob Noach is Assen zijn stad van Dis: de stad waarin hij alles verloor behalve zijn eigen leven, de stad waar de leegte ontstond die hem zou tekenen tot het einde der dagen.

‘Dis’ beeldt de interne horrormonoloog uit die na de Tweede Wereldoorlog achterblijft in een joodse man die alles verloren heeft. Drie jaar lang zat hij ondergedoken onder de grond op een boerderij in Drenthe, ‘als een mol in een hol’ in het veen. Daarna probeert hij de draad van het leven weer op de pakken, eist de (voormalige) winkel van zijn vader terug en boekt grote successen met zijn bedrijf. Op een gegeven moment bezit hij een groot deel van het centrum van Assen. Ook krijgt hij drie dochters met zijn vrouw Jetty, de dochter van de boer bij wie hij ondergedoken heeft gezeten. Hij trouwt haar uit wraak naar de mensheid. Zijn drie dochters onthoudt hij alle moederliefde, opdat hij niet achteraf de enige jood zou zijn tussen drie niet-joden.

De voorstelling richt zich vooral op het gevoelsleven van Noach. De interne oorlog die tot zijn dood in hem blijft woeden. Hij is verbitterd en kan geen rust vinden in het leven. De verhaallijn die hierboven beschreven is, is de rode draad die zijn chaos uit de doeken doet. Langs deze lijn komen alle wraakgevoelens, wanhoop, chaos en pijn die Noach ervaart naar boven. De flarden van tijd die in niet-chronologische volgorde voorbij trekken maken dat je als toeschouwer die chaos zelf ook voelt, je leeft mee met de wanhoop.

Het spel van de acteur wordt aangevuld met bewegend beeld en geluid, wat bijdraagt aan de totaalervaring van dit stuk. De voorstelling is gebaseerd op het gelijknamige boek van Marcel Möring uit 2006, die zich op zijn beurt weer heeft laten inspireren door James Joyce en Dante. Het spel wordt, zoals ik gewend ben van Branoul, verzorgd door Bob Schwarze, die tevens artistiek leider van het theater is. Keer op keer weet hij een topprestatie te leveren in de vele one-man-shows die hij voor Branoul opvoert. Zijn acteren is puur, intens en ijzersterk, waardoor er geen special effects zoals rookmachines, extravagante kostuums of ingewikkelde decors nodig zijn. De voorstelling wordt gedragen door het spel zelf, zoals theater hoort te zijn in mijn ogen. ‘Dis’, maar eigenlijk alle voorstellingen van Branoul, is iets wat je gewoon zelf ervaren moet hebben.