Microfoons met een eigen willetje

Microfoons moeten geluid versterken. Dat is hun rol in de maatschappij, dat is de reden van hun bestaan. Maar wat als ze zich niet aan dat voorschrift houden, en ze ineens zelf gaan praten, en dat met honderden tegelijk? Het is een ronduit griezelig gegeven in galerie West.

Je kunt bijvoorbeeld de film X-men kijken en robots zien die onverwoestbaar zijn geworden. Griezelig? Nog niet half zo griezelig als honderden microfoons horen praten. Is horror ook een genre in kunst? The end of radio, de naam van dit kunstwerk van de Poolse kunstenaar Konrad Smoleński, zou een goede gegadigde zijn voor dat genre.

The End of Radio vanuit de gang bezien

De immense aantallen microfoons en de wirwar van snoeren maken bij binnenkomst in West meteen indruk. Ze staan midden in de ruimte en kijken allemaal naar een speaker, die staat opgesteld als tegenpool van de microfoons. Daaruit klinkt livemuziek van audiokunstenaar Gregory Whitehead, en dat heeft een vervreemdend effect te midden van de kakelende microfoons. Konrad Smoleński werkte voor deze kunstwerken nauw samen met de geluidsartiesten Mattin, Jack Sutton en Gregory Whitehead.

Detail van The End of Radio

Het is niet moeilijk om in The end of radio kritiek op media te zien. Media die elkaar napraten: zo werkt het een beetje. Maar ik zie er ook journalisten in (verbeeld als microfoons) die zo vol van zichzelf zijn dat zij degene zijn die de waarheden verkondigen. En in zekere zin doen ze dat ook want zij selecteren wat nieuws is. Zo van binnenuit bezien, dus vanuit het perspectief van een van de microfoons, lijkt dat heel normaal. Maar het is vermoedelijk abnormaler dan ze denken.

Maar je kunt ook een hele andere kant op denken. Is Twitter ook niet een soort verzameling van microfoons? Je kunt er ook commentaar op de privacy van vandaag de dag in zien. Maar die interpretaties zijn niet per se nodig om het werk te waarderen. Je kunt bijvoorbeeld ook de esthetische opstelling van de microfoons bewonderen.

De microfoons lijken te worden gelokt door de speaker aan de andere kant van de ruimte

Geestig is ook Fly, waarbij je getuige bent van een rondtafelvergadering van koeienschedels. Het geluid van rondzoemende vliegen laat je even rondzoeken waar dat nou vandaan komt. Een landelijk gevoel krijg je ervan. Wonderlijk, zo midden in de stad. Het is een meditatieve ruimte die helemaal niet griezelig oogt, maar eerder als een uitnodiging om een boek bij te gaan lezen. Een goede keuze zou Vergankelijkheid van Midas Dekkers zijn.

Fly

Helaas komt het meest mysterieuze werk van Smoleński, Judge, in een donkere kamer nauwelijks uit de verf. Hoe moet je zien dat de buste van de rechter met zacht materiaal is gemaakt en met verbrand plakband aan elkaar wordt gehouden? Ergens klinken stemmen maar te onduidelijk om er chocola van te maken.

Je mag als criticus nooit op de stoel van de kunstenaar gaan zitten maar mijn handen jeuken bijna om dit werk wat swingender te maken. Ik vraag me af wat zou het zou hebben opgeleverd als de ruimte werkelijk pikkendonker is en je naar een krachtig lichtgevende sokkel staart. Wat voor ongenoegen zou dat geven: je zou het alleen weten dat er een buste op de sokkel staat – en alleen als het van te voren is verteld. De afgebeelde rechter zou er nog afstandelijker door worden.

Niettemin een prettig ongewone tentoonstelling, zo midden in Den Haag. Voor The end of radio hoef je zelfs maar even langs de Bierkade te fietsen om een blik naar binnen te werpen (maar beter is het om naar binnen te gaan, je wordt er vriendelijk onthaald). De expositie heet Split en is nog tot en met 18 oktober te zien in Galerie West.