#Film: Dubbelgangers / The Double & Despair
Bij zulk vrolijk zonnig weer kan het een verademing zijn om een (inhoudelijk en fysiek) donkere bioscoop in te duiken. Gelukkig heeft het Filmhuis geen zomervakantie, en zijn er op het moment twee films te zien die “de dubbelganger” als onderwerp behandelen. Het nieuwe The Double van Richard Ayoade, en Despair (Eine Reise Ins Licht) uit 1978, een film van Rainer Werner Fassbinder.
The Double is gebaseerd op de gelijknamige novelle van Dostojevsky. Het gaat over een onopvallende werknemer, Simon James (de Amerikaanse puppy Jesse Eisenberg). Zijn leven bestaat uit het niet durven aanspreken van zijn grote liefde Hannah (Mia Wasikowska), een promotie die hij nooit zal krijgen omdat zijn baas zijn naam niet kan onthouden, een grijs flatje en bezoekjes aan zijn demente moeder die hem ook niet meer herkent. Hij verliest de controle over zijn kleurloze bestaan wanneer zijn nieuwste collega een ongelofelijk zelfverzekerde dubbelganger blijkt te zijn, genaamd James Simon (ook gespeeld door Eisenberg). James zijn pasje blokkeert niet als hij probeert zijn werk in te komen en de baas is direct al zijn beste vriend. Langzaam neemt hij Simon zijn leven over: hij pakt zijn huissleutels af, hij loopt weg met de grote promotie (en met het werk van onze anti-held) en Hannah wordt verliefd op hem. Het ergste is nog wel dat niemand lijkt te zien dat deze man zijn exacte dubbelganger is.
Vanaf het eerste moment wordt onze hoofdpersoon Simon James gepest door alle apparaten en mensen om hem heen, in een combinatie van absurdisme en slapstick. Het meest Kafkaëske moment is wanneer hij eindelijk zijn nieuwe toegangspasje krijgt, maar hij opeens helemaal niet meer in het systeem voor lijkt te komen. Zo voelt het wanneer iemands bestaan ontkent wordt. De hoofdrolspeler prevelt zachtjes wat protesten. De bureaucratische dystopie waarin de film zich afspeelt is een soort gestileerde versie van de film Brazil. Het droommeisje Hannah schijnt niet in het boek voor te komen en voelt misschien een beetje als een iets te droevige Manic Pixie Dream Girl: een meisjesachtig droompersonage, bedoeld om de mannelijke hoofdpersoon aan de hand te nemen en op te vrolijken. Deze romantische verhaallijn zorgt ervoor dat het iets meer een indie-film wordt, waarvan we er al zoveel gezien hebben.
Despair (Eine Reise Ins Licht) behandelt het onderwerp op een hele andere manier. Waar The Double gefilmd is in de sfeer van een bruine film-noir, is Despair een onheilspellend pastelkleurig toetje. Despair speelt zich af in Duitsland in de jaren ’30, in het licht van het opkomende nazisme. De hoofdpersoon Hermann Hermann (een prachtige Dirk Bogarde) is een geëmigreerde Rus met een Joodse achtergrond, die de directeur is van een verlies lijdende chocoladefabriek.
De film is gebaseerd op het gelijknamige boek van Nabokov, wat bijna een parodie lijkt op “The Double”. Hermann lijdt aan een toenemende staat van dissociatie en denkt op een gegeven moment zijn exacte dubbelganger gevonden te hebben, waarna hij de “perfecte moord” plant om uit zijn leven te ontsnappen. Zijn dubbelganger is echter een zwervende arbeider, de jonge en gespierde Felix (Klaus Löwitsch) die werkelijk op geen enkele manier op Hermann lijkt. Dit levert prachtige scenes op, waarin Hermann zijn ogen niet kan geloven (Zie je het niet? We zijn precies hetzelfde!) en Felix het lekker onverschillig ondergaat.
Een ander belangrijk personage is Hermanns dramatische vrouw Lydia (Andréa Ferréol) die door hem regelmatig neerbuigend toegesproken wordt: “The flowers of your sensuality would wilt with intelligence”. De gekte van haar man gaat compleet langs haar heen, ook omdat ze zich vermaakt met een incestueuze affaire met haar rood-bebaarde neef. De sensualiteit van de elegante Dick Bogarde in combinatie met de “vulgaire” Lydia vormt een tegenstellig, zo zit de hele film vol met “valse verdubbelingen” een geliefd onderwerp van Nabokov. Despair is esthetisch gezien een smulfilm, met een art-deco appartement vol spiegels en ramen waar dankbaar gebruik van wordt gemaakt. Dit is een film die verwarrender, subtieler en minder gepolijst is dan het hedendaagse The Double, maar ook meer de moeite waard.
Voor speeltijden, zie agenda van Filmhuis Den Haag